महाराष्ट्राचे मंत्री आणि भाजप नेते नितेश राणे यांनी रत्नागिरी जिल्ह्यातील दापोली येथे झालेल्या सभेत केलेल्या विधानामुळे मोठा वाद निर्माण झाला आहे. त्यांनी म्हटले, “जेव्हा तुम्ही खरेदीसाठी जाल, तेव्हा दुकानदाराचा धर्म विचारा. त्यांनी सांगितलं की, ते हिंदू आहेत, तर त्यांना हनुमान चालीसा म्हणायला लावा. त्यांना हनुमान चालीसा येत नसेल, तर त्यांच्याकडून काही विकत घेऊ नका.” हे विधान त्यांनी काश्मीरमधील पहलगाम येथे झालेल्या दहशतवादी हल्ल्यानंतर केले. जिथे हल्लेखोरांनी पर्यटकांचा धर्म विचारून, ‘कलमा’ म्हणायला लावला आणि न म्हणू शकणाऱ्यांना ठार मारले होते. या विधानानंतर राजकारणातून प्रतिक्रिया काय आल्या? हे समजून घेऊ मिशन पॉलिटिक्सच्या माध्यमातून…
राणेंना मंत्रीपदावरुन हटवण्याची मागणी…
नितेश राणेंच्या विधानानुसार, हिंदूंनी केवळ हिंदू दुकानदारांकडूनच खरेदी करावी, हे सूचित होते. हे विधान धर्माच्या आधारावर सामाजिक विभाजन वाढवणारे, आर्थिक बहिष्काराला प्रोत्साहन देणारे आणि घटनात्मक मूल्यांना विरोध करणारे असल्याची टीका झाली. समाजवादी पार्टीचे नेते अबू आजमी, राष्ट्रवादी काँग्रेसचे जितेंद्र आव्हाड, तसेच इतर अनेक विरोधी नेत्यांनी या विधानाचा तीव्र निषेध केला. “हे विधान संविधानाच्या विरोधात आहे, समाजात द्वेष पसरवणारे आहे,” असे आरोप झाले. काहींनी राणेंना मंत्रीपदावरून हटवण्याची मागणी केली. यापूर्वीही नितेश राणे यांनी ‘मल्हार सर्टिफिकेशन झटका मटण’ ही संकल्पना मांडली होती, ज्या अंतर्गत हिंदूंनी केवळ हिंदू खाटीकांकडूनच मटण खरेदी करावे, असा आग्रह होता. यावरूनही मोठा वाद झाला, विरोधकांनी भाजपवर जाती-धर्माच्या आधारावर ध्रुवीकरणाचा आरोप केला[4][11].
धर्मावरून हल्ले आणि बहिष्कार
काश्मीरमधील पहलगाम हल्ल्यात दहशतवाद्यांनी धर्म विचारून हत्या केल्याचा दाखला देत नितेश राणे यांनी आपले विधान समर्थित केले. मात्र, अशा प्रकारच्या कृतींना दहशतवाद, कट्टरता आणि मानवी मूल्यांचा अपमान मानले जाते.
भारतात पूर्वीही काही ठिकाणी धर्माच्या आधारावर सामाजिक बहिष्कार, आर्थिक बहिष्कार किंवा बहिष्कृत समुहांची दुकाने टाळण्याचे प्रकार घडले आहेत. मात्र, भारतीय संविधान हे सर्व नागरिकांना समान अधिकार, व्यवसाय स्वातंत्र्य आणि धार्मिक सहिष्णुतेची ग्वाही देते.
गोवधबंदी, हलाल-झटका वाद
स्वातंत्र्यवीर सावरकरांनीही गोवधबंदीच्या चळवळीवर टीका करताना, धर्माच्या नावाखाली इतरांवर बंधन घालणे चुकीचे असल्याचे सांगितले होते. हिंदू धर्मातील विविधतेमुळे मांसाहार, गोमांस, इ. बाबतीत वेगवेगळ्या प्रथा आहेत. त्यामुळे एकसारखे नियम लादणे हे केवळ राजकीय हेतूने होत असल्याचा आरोप अनेक विचारवंतांनी केला आहे.
नितेश राणे यांच्या विधानांचा वादग्रस्त प्रभाव कसा होतो
सामाजिक वातावरणात तणाव आणि ध्रुवीकरण
नितेश राणे यांच्या वादग्रस्त विधानांमुळे महाराष्ट्रातील सामाजिक वातावरणात तणाव वाढतो आणि धार्मिक ध्रुवीकरणाला खतपाणी मिळते. त्यांच्या अनेक विधानांचा रोख मुस्लिम समाजावर असतो, त्यामुळे दोन समाजांमध्ये अविश्वास व द्वेषाची भावना वाढते. उदाहरणार्थ, “केरळ म्हणजे मिनी पाकिस्तान” किंवा “EVM म्हणजे एव्हरी व्होट अगेन्स्ट मुल्ला” अशी वक्तव्ये समाजात कट्टरता वाढवतात आणि अल्पसंख्याक समाजात असुरक्षिततेची भावना निर्माण करतात.
राजकीय वातावरण ढवळून निघते
राज्यातील राजकीय वातावरण ढवळून काढण्यासाठी नितेश राणे यांच्या विधानांचा वापर होतो, असा आरोप विरोधकांकडून वारंवार केला जातो. त्यांच्या विधानांमुळे राजकीय पक्षांमध्ये आरोप-प्रत्यारोप सुरू होतात, निवडणूक काळात मतांची ध्रुवीकरण प्रक्रिया वेगाने घडते. अशा विधानांमुळे सत्ताधारी आणि विरोधक यांच्यातील तणाव वाढतो[2].
कायदेशीर अडचणी आणि गुन्हे नोंदवले जाणे
नितेश राणे यांच्या वादग्रस्त विधानांमुळे त्यांच्यावर गुन्हे दाखल होण्याचे प्रमाण वाढले आहे. उदाहरणार्थ, रामगिरी महाराज यांच्या समर्थनार्थ केलेल्या विधानावरून त्यांच्यावर गुन्हा दाखल झाला आहे. काही प्रकरणांमध्ये त्यांच्या अटकेची मागणी सुप्रीम कोर्टातही झाली आहे, कारण समाजात जातीय तेढ निर्माण झाल्याचा आरोप करण्यात आला आहे.
प्रशासन आणि कायदा-सुव्यवस्था यांना आव्हान
अशा विधानांमुळे स्थानिक प्रशासन आणि पोलीस यंत्रणेला तणावाचा सामना करावा लागतो. काही वेळा हिंसाचार किंवा दंगल होण्याची शक्यता वाढते. नागपूरसारख्या ठिकाणी धार्मिक भावना भडकून हिंसाचार झाला, याला नितेश राणे यांच्या आणि इतर नेत्यांच्या वादग्रस्त विधानांना जबाबदार धरले गेले आहे.
समाजात भीती आणि असुरक्षिततेची भावना
अल्पसंख्याक समाजात भीतीचे वातावरण निर्माण होते. त्यांच्या सुरक्षेबाबत प्रश्न उपस्थित होतात. बहुसंख्याक समाजात कट्टरतेला प्रोत्साहन मिळते, तर अल्पसंख्याक समाजात असुरक्षिततेची भावना वाढते. त्यामुळे समाजातील सलोखा, सहिष्णुता आणि शांतता धोक्यात येते.
कायदा, संविधान व लोकशाही मूल्यांना धक्का
राज्यघटनेनुसार सर्व नागरिकांना समान वागणूक, व्यवसाय स्वातंत्र्य व धार्मिक स्वातंत्र्याची ग्वाही आहे. नितेश राणे यांच्या विधानांमुळे या मूल्यांना धक्का बसतो. त्यामुळे समाजात घटनात्मक मूल्यांबद्दल अनास्था वाढते आणि लोकशाही प्रक्रियेवर प्रश्नचिन्ह निर्माण होते.
नितेश राणे यांच्या वादग्रस्त विधानांचा प्रभाव बहुआयामी आहे. समाजात तणाव, द्वेष, असुरक्षितता, कायदा-सुव्यवस्था बिघडणे, राजकीय वातावरण ढवळणे, आणि संविधानिक मूल्यांना धक्का बसणे, असे विविध परिणाम या विधानांमुळे दिसून येतात. त्यामुळे अशा विधानांची गंभीर दखल घेणे आणि समाजातील सलोखा टिकवण्यासाठी सर्व स्तरावर जबाबदारीने वागणे आवश्यक आहे.